Preveo: Haris Osmanagić
Tokom historije, pokazalo se da je bolest nacionalizma konzistentan uzrok pada narodâ. U naglom prikazu ovoga, Ebu Džehl je naveo da je uzrok njegove averzije prema islamu, iako je znao da je Muhammed, sallallahu alejhi ve selleme, zaista poslanik od Allaha, upravo plemensko rivalstvo. Rekao je:
“Znam da govori istinu, ali ima nešto što me zadržava. Potomci Kusajja b. Kilaba b. Murre (a Benu Mahzum su bili potomci Jekaze b. Murre) su željeli da imaju hidžabet (starateljstvo nad Ka’bom i čuvanje njenih ključeva), sikajet (čuvanje Zem-Zema i pojenje hadžija tokom hadždža), ifadet (nadgledanje trgovine), liva’ (nošenje bajraka u bitkama), vlast nad oružanim snagama i nedvet (sazivanje Kurejšija). Sve smo žrtvovali zarad njih (Benu Mahzum je bio zadužen samo za kavaljeriju, sa Halidom b. Velidom kao komandantom) i počeli smo tražiti više i takmičiti se sa njima. I kada budemo na istom, oni kažu: “Poslanik je od nas!” Kako se možemo sa tim takmičiti? Tako mi Allaha, nikad ovo nećemo prihvatiti!” (Bilježi imam Bejheki)
Tokom 19. vijeka, osmanska vlast se očajno pokušala uhvatiti u koštac sa postepenim padom carstva. Sultani Mahmud II, Abdul-Medžid i Abdul-Aziz su pokušali da reformišu carstvo kroz implementaciju onoga što se zvalo “tenzimat” (reorganizacije). Eho ovakvog pristupa reformama je se i danas čuje u mnogim, ako ne i svim, muslimanskim zemljama. Ova liberalna filozofija je pokušaj da se implementira nešto slično evropskom modelu, udaljavajući vlast od vjere i dozvoljavajući sekularnim idejama da utiču na zakone i vlast. No, slijed stvari je bio suprotan od očekivanog: ove reforme nisu doprinijele ni na koji način da se pad carstva uspori i na nekim mjestima, naglašavanje neislamskog identiteta je dozvoljavalo nacionalizmu da preotme ono što je bilo osmansko. U ovom periodu, osmanske provincije: Srbija, Grčka, Rumunija (Valakija), Moldavija, Abhazija, Bugarska i Alžir su izgubljene zbog evropskog prisvajanja ili nacionalizma.
Sultan Abdul-Hamid, međutim, želio je drugačiji pristup. Zbog gubitka teritorija tokom vladavine njegovih prethodnika kao i na samom početku njegove vlasti, carstvo je postalo većinski muslimansko, što je, ipak, oštra promjena, jer je je populacija u nekim krajevima carstva bila i 80% kršćanska. Abdul-Hamid je odlučio da “izgura” islam kao dominantni, ujedinjavajući ideal svih onih koji su bili u sastavu Osmanskog carstva.
Kako bi promovirao islam kao dominantni faktor, dosta je pažnje posvećivao svetim mjestima, Mekki i Medini, kroz programe izgradnji bolnica, stambenih jedinica i infrastrukture kako bi se olakšalo obavljanje hadždža i smanjila šteta od poplava.
Abdul-Hamid je smatrao svojom dužnošću pomaganje muslimana i mimo Osmanskog carstva, pa je tako pomagao muslimane u zemljama Afrike i Azije a koji su bili pod evropskom kontrolom. Slao je delegacije sa poklonima u muslimanske kraljevine, poput Zanzibara, tražeći od njih da prihvate halifu kao njihovog zaštitinika od evropskog imperijalizma. Na isti način su slate delegacije muslimanima u Rusiji i Kini. 1901. je poslao jednog od svojih savjetnika, Enver-pašu, sa skupinom islamskih učenjaka kao izaslanike koji su izuzetno toplo primljeni od strane kineske vlade i mnogobrojne muslimanske populacije Kine. Abdul-Hamid je osnovao muslimanski univerzitet u Pekingu, zvan “Pekinški univerzitet Hamidija”, kako bi podstakao osjećaj islamskog identiteta u čijem centru su halifa i ujedinjeni islamski ummet.
Kasnih 1800-tih godina, među evropskim Jevrejima je krenulo formiranje cionističkog pokreta. Zanimljivo je da se to desilo upravo u Evropi, gdje su Jevreji osjećali da im treba mjesto gdje mogu živjeti bez straha. Ovaj pokret nije rođen ni u jednoj od muslimanskih zemalja, gdje su, historijski, oni najčešće i odlazili, bježeći od evropskog tlačenja. Izvanredna finansijska i politička snaga koju su imale mnoge jevrejske porodice je omogućila cionizmu da izraste u jak pokret. Theodore Herzl, osnivač ovog pokreta, je lično tražio od sultana Abdul-Hamida II dozvolu da osnuje cionističku nastambu u Palestini, za šta bi Osmanska država dobila 150 miliona britanskih funti u zlatu, što bi bilo dovoljno da se isplati veliki dio njenog nagomilanog duga. No, sultanov odgovor je bio odlučan:
“I da mi pošaljete zlata koliko je cio ovaj svijet, a ne 150 miliona engleskih funti u zlatu, ne bih prihvatio. Služio sam islamskom milletu i Ummetu Muhammeda (sallallahu alejhi ve selleme) više od 30 godina, i nikad nisam stavio mrlju na stranice historija muslimana – mojih očeva i predaka, osmanskih sultana i halifa. Zato ne prihvatam ponudu.”
Abdul-Hamid II je spriječio kupovinu palestinske zamlje od strane cionističkih organizacija, znajući da bi ih to učvrstilo u toj državi.
U konačnici, Abdul-Hamid je zbačen 1909. od strane Mladih Turaka. Mladi Turci su bili sekularisti koji su svoje obrazovanje sticali u Evropi, a koji su se suprotstavljali islamskom pravcu Abdul-Hamida koji je on držao od 1876. do 1909. Mladi Turci su preuzeli kontrolu nad ministarskim pozicijama u osmanskoj vladi, čime su, efektivno, sljedeća trojica halifa bili marionete, dok konačno hilafet nije ukinut i osnovana nova, turska vlada.
Abdul-Hamid je bio zadnji nosilac vlasti u muslimanskom svijetu koji je tom vlašću rukovao u ime islama. Nakon što je bolest sekularizma počela harati muslimanskim državama, mogli smo vidjeti samo bijedu i poniženje. No, napori Abdul-Hamida su stigli prekasno. Skriveno nezadovoljstvo u carstvu su bili plodno tlo za pokrete poput Mladih Turaka.
U svjetlu izdisaja Osmanskog carstva trebamo još više cijeniti izreku Omera ibnul-Hattaba, radijallahu anhu. Na putu do Kudsa, gdje je krenuo da preuzme vlast nad gradom, on i njegov sluga su se mijenjali na jahalici. Njegov sluga, koji se bojao da halifa muslimana neće ostaviti snažnu impresiju u očima ljudi, reče Omeru, radijallahu anhu, da uzme jahalicu. Tada mu je Omer rekao: “Mi smo zajednica koju je Allah uzvisio islamom, pa kada god budemo tražili ponos u nečem mimo njega, Allah će nas poniziti.”
Iako se sve ovo odigralo prije više od 100 godina, ove filozofije nastavljaju imati i pojačavati svoj eho i dan-danas. Mladi Turci su uspjeli da iskoriste opšte socijalno i ekonomsko nezadovoljstvo u zemlji kako bi izvršili reformu na polju vjere. Slična karta se koristi i danas; tako je npr. pokret Temerrud u Egiptu koristio loše ekonomsko stanje kao izgovor za državni udar.
Pokret Mladih Turaka, koji se razvijao pod uticajem zapadnjačkih ideologija, je korišten kao konzistentan model suprotstavljanja islamu tokom zadnjeg vijeka. Svježih primjera ima kako na lokalnom tako i na međunarodnom planu. U januaru ove godine, Abdul-Fetah Sisi je održao dobro propagirani govor tokom kojeg je iznio program reforme načina na koji je islam pojmljen.
Prema jednom izraelskom sajtu[1] “ovaj izneseni cilj u stvari treba da iskorjeni religiju ekstremističkih ideja netolerancije i nasilja koja i motiviše grupe poput El-Kaide i Islamske države.” Problem sa ovakvim izjavama je dvostruk. Prvo – sa ovakvom izjavom Sisi efektivno tvrdi da su ove organizacije sa sumjivim izvorima finansiranja proizvod tradicionalnog islama a ovo je u direktnom konfliktu sa svim vjerodostojnim islamskim učenjacima širom svijeta [2]. Drugo – u ovom govoru se predstavlja misao da je sekularizam dobro rješenje za konflikte unutar nacije i ekonomske poteškoće kroz koje prolazi. Već se dugo sumnja, a u nekoliko slučajeva to je i dokazano, da su ekstremistički pokreti poput El-Kaide i IDIŠ-a vođeni više željom za ekonosmki dobitak nego li pogrešnom interpretacijom vjere. Boko Haram, brutalna organizacija koja sada sije strah širom Nigerije, je interesantan primjer ovoga. Prema Baba Ayi, edukatoru pri Uniji trgovaca, zamjeniku nacionalnog sekretara Laburističke stranke i nacionalnog organizatora sastanaka Ujedinjene akcije za demokratiju, najveće koalicije civilnih udruženja koja se bave ljudskim pravima u Nigeriji:
“Unutar Boko Harama vidimo dva kontradiktorna razvoja, dva kontradiktorna fenomena. Jedan je odraz stepena siromaštva, razočarenja i nezadovoljstva u dijelu zemlje gdje Boko Haram ima svoju bazu, a to je sjeveroistok. Sjeveroistočni dio Nigerije je njen dio gdje je stanovništvo najsiromašnije i nezaposlenost najveća i gdje je istovremeno najveći procenat djece u svijetu koji ne pohađa osnovnu školu. To je jedan aspekt Boko Harama, i Boko Haram se hrani ovim nezadovoljstvom. Koristi ovo razočarenje sistemom.
Drugi fenomen jeste odraz politike elite koju igra sa maskom etniciteta i religije, što su glavni sentimenti kod čovjeka, jer, iako Boko Haram sebe predstavlja kao organizaciju koja se bori protiv razmetljivosti, koja se bori protiv, mislim, Zapadne civilizacije, tako da kažem, ipak imaju bliske veze sa članovima vlasti. To su nesretne okolnosti, ali imaju svoj razlog, jer je to shema koju smo vidjeli i u procesu dekolonizacije zemlje, gdje su različiti dijelovi elite koristili sentimente ljudi, kako bi pridobili dio masa za sebe, jer su se među sobom sukobili radi pristupa državnom trezoru kroz pristup vlasti.”[3][4]
Podjednako i IDIŠ ima mračne korijene, i od svog nastanka, špekulira se oko njegovog izvora finansiranja.[5] Na jednom lokalnom nivou, pokret Mladih Turaka je poprimio oblik organizacije koja tvrdi da želi da se bavi “jedinstvenim izazovima građanstva, identiteta i pripadanja u jednom globaliziranom svijetu.”[6] Međutim, ove organizacije i njihovi predstavnici su među muslimanima kao neko sa kim se ne žele poistovjetiti, a neki od njih su izravno bivši muslimani.[7][8] Činjenica da vlada takve organizacije “gura” na scenu kada se o islamu priča u medijima je jasna demonstracija sekularne agende koja se pokušava nametnuti muslimanskim masama.
Međutim, stvarnost je takva da prihvatanje sekularnog načina razmišljanja ne dovodi ni do kakvog progresa muslimanske civilizacija. Vrlo često se izostavlja reći da je tokom nahvaljenog perioda turske historije stvorena jedna ekonomska elitna klasa te da su strani investitori došli do kontrole i uticaja unutar zemlje.[9] Stvarnost je da je socio-ekonomski razvoj bujao pod islamskom vlašću. Lahko dostupne analize slučajeva uključuju periode drugog halife, gdje je efektivna vlast implementirana kroz sinergističko djelovanje različitih sektora: administrativnog, političkog i ekonomskoh, fokusirajući se na na neke karakteristike poput: efikasnosti, iskrenosti, pravednosti, transparentnosti i odgovornosti.[10] Ovaj period se naziva zlatnim periodom islamske civilitzacihe. Slično su akademska dostignuća u nauci, medicini, matematici i umjestnosti, koji su u mnogim slučajevima trasirali put do modernih istraživanja, bili u mnogim slučajevima proizvod islamkog hilafeta, počevši od abbasijske vlati preko andaluzijske Kordobe do Osmanskog carstva. Muslimani koje privlači sekularizam trebaju biti svjesti njegovog nazadnog djelovanja koje uvijek vodi ka pogoršavanju stanja prije njega.
Izvor: islam21c.com
__________________________________________________
Bilješke:
[1] http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4612771,00.html
[2] http://www.islam21c.com/politics/conclusive-scholarly-opinions-on-isis/
[3] http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=12120
[4] http://www.voanews.com/content/nigerian-senator-reacts-to-yobe-killings/1759594.html
[6] http://www.quilliamfoundation.org/about/
[7] http://www.islam21c.com/politics/what-do-ayaan-hirsi-ali-and-isis-have-in-common/
[8] http://www.islam21c.com/politics/according-to-maajid-nawaz-islam-is-the-problem/
[9] http://www.deu.edu.tr/userweb/sedef.akgungor/SOTE/Early%20years.pdf
[10] http://repository.um.edu.my/9875/1/asmak%26kakatie-EJSS2011.pdf