Piše: dr. Safet Kuduzović
Prije nekoliko dana na društvenim mrežama objavljen je “kritički osvrt” na prijevod jedne sintagme iz knjige Rijadus-salihin, koju su preveli dr. Emir Demir i Amir Durmić, prof. U ovoj knjizi prevodioci su arapsku sintagmu “vedžhullah – Allahovo lice”, preveli kao Allahovo zadovoljstvo, što, navodno, predstavlja devijantno tumačenje, koje je, prema tvrdnji autora kritike, plod pogubne saradnje s novotarima.
Da za navedenu kritiku nema utemeljenja, ukazuje činjenica da se radi o prijevodu popratnog značenja ove sintagme (ar. et-tefsiru bi lazimis-sifeh), a ne radi se o prijevodu njenog osnovnog značenja. Dakle, nema smetnje u tome da se određeno svojstvo Svevišnjeg Stvoritelja protumači u skladu sa popratnim značenjem tog svojstva, pod uvjetom da se ne negira i ne poriče osnova svojstva, u ovom slučaju Allahovo lice. Shodno tome, sintagmu Allahovo lice možemo protumačiti kao Njegovo zadovoljstvo pod uvjetom da ne negiramo svojstvo lica, već da ga potvrdimo kao što su ga potvrdile odabrane generacije.
U komentaru ajeta: “I oni koji trpe iz žudnje za licem Gospodara svoga” (Er-Ra’d, 22), imam Ibn Kesir kaže: “To su oni koji radi Allaha ne čine zabranjeno niti su se odali griješenju, a žude za Njegovim zadovoljstvom i velikom nagradom” (Tefsirul-Kur’anil-azim, 2/528). U tefsiru ovog ajeta, imam Ibn Kesir protumačio je sintagmu Allahovo lice kao Njegovo zadovoljstvo i nagradu, ali nije, definitivno, porekao svojstvo lica. Ibn Kesir je u ovom komentaru posegao za neodvojivim značenjem koje proizlazi iz svojstva Allahovog lica, a to je Njegovo zadovoljstvo.
Ovaj smisao potvrdio je Ibn Kesir i u komentaru Allahovih riječi: “Sve će osim Njegovog lica propasti” (El-Kasas, 88). Ibn Kesir u komentaru citiranog ajeta kaže: “Ovim smo obaviješteni da je Allah vječan i da samo On trajno ostaje. Živi, koji druge u životu održava, koji nikada neće umrijeti, a stvorenja će pomrijeti, kao što kaže Uzvišeni: ‘Sve što je na Zemlji prolazno je, a ostaje lice Gospodara tvoga, Veličanstveno i Plemenito’ (Er-Rahman, 26–27). Ovdje se pod izrazom lice misli na Allahovo biće.” (Tefsirul-Kur’anil-azim, 3/414)
Nakon što je spomenuo ove riječi Ibn Kesira, koje na prvi pogled djeluju kao metaforičko tumačenje svojstva lica, šejh Abdullah el-Gunejman kaže: “Ibn Kesir ovim ne negira svojstvo Allahovog lica, već želi kazati da Allahovo biće (u značenju) prati Njegovo lice, smatrajući to tumačenje dovoljnim.” (Šerhu Kitabit-tevhid min Sahihil-Buhari, 1/198) Abdullah el-Gunejman, jedan od najvećih učenjaka današnjice u pitanjima islamskog vjerovanja, nije se kritički osvrnuo na riječi Ibn Kesira, koji je u tumačenju ajeta naveo popratno značenje svojstva lica, a to je Allahovo biće.
U komentaru ajeta: “Zar oni misle da Mi ne čujemo šta oni nasamo razgovaraju i kada se među sobom dogovaraju. Čujemo Mi, a izaslanici Naši, koji su uz njih, zapisuju” (Ez-Zuhruf, 80), šejhul-islam Ibn Tejmijja kaže: “Vidom i sluhom se želi potvrditi Allahovo znanje u vezi s tim, te da On zna da li se radi o dobru ili zlu” (Medžmuu fetava, 5/127). U tefsiru ovog ajeta, Ibn Tejmijja je naveo značenje koje proizlazi iz svojstva vida i sluha, a to je znanje. Međutim, Ibn Tejmijja, bez sumnje, ne negira spomenuta svojstva, već je u tumačenju ajeta naveo njihovo neodvojivo značenje, a to je znanje.
U komentaru ajeta “A ti strpljivo čekaj presudu Gospodara svoga, jer ti si pred Našim očima” (Et-Tur, 48), šejh Ibn Usejmin kaže: “Za izraz: ‘pred Našim očima’, poznati selefijski učenjaci rekli su da to znači: ‘pod Našim nadzorom’. Ovo tumačenje navedeno je u skladu sa popratnim značenjem izraza “bi a’junina”, ali uz potvrdu osnove svojstva Allahovog oka. Skupine koje iskrivljuju Allahova svojstva potvrđuju samo značenje: ‘pod Našim nadzorom’, ali ne potvrđuju svojstvo oka. Ehli-sunnet vel-džemat, pak, kaže da izraz: ‘pred Našim očima’, znači: ‘pod Našim nadzorom’, a uz to potvrđuju svojstvo oka.” (Ibn Usejmin, Medžmuu fetava, 8/264)
Šejh Salih b. Abdulaziz Alu Šejh, spominjući mišljenje ehli-sunneta o ovom ajetu, kaže: “Ajet znači da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, pod Allahovim nadzorom, da Ga on gleda, vodi brigu o njemu i da ga čuva, jer sve to podrazumijeva izraz ‘pred Našim očima’. Ovo nije metaforičko tumačenje, kako su umislili oni koji ne razumiju, već se radi o značenju koje to svojstvo obuhvata.” (Šerhul-akidetil-vasitijja, 1/264)
Na drugom mjestu šejh Salih Alu Šejh kaže: “Ponekad je dozvoljeno protumačiti određeno svojstvo njegovim popratnim značenjem ili onim na šta ukazuje to svojstvo. Kada novotar poriče određeno Allahovo svojstvo, on u potpunosti negira osnovu njegovog značenja, a potvrđuje samo popratno značenje. Što se tiče ehli-sunneta, njegovi sljedbenici potvrđuju i osnovu i sporedno ili popratno značenje. Primjer za to jesu riječi Uzvišenog Allaha: ‘A oni koji su ti dali prisegu na vjernost, dali su, doista, prisegu samom Allahu. Allahova ruka je iznad ruku njihovih. Onaj ko prekrši prisegu krši je na svoju štetu’ (El-Feth, 10). Riječi Uzvišenog Allaha: ‘Allahova ruka je iznad ruku njihovih’, mogu se protumačiti kao prijetnja onome ko prekrši svoju prisegu, te da je Uzvišeni Allah posebno naglasio pogubnost kršenja prisege riječima: ‘Allahova ruka je iznad ruku njihovih’. Ovo je ispravno značenje ovog ajeta. Međutim, da li se ovim tumačenjem negira ili potvrđuje svojstvo (ruke)? Ako se negira, tada je riječ o (pogrešnom) metaforičkom tumačenju, a ako se potvrđuje svojstvo ruke, onda je riječ o popratnom značenju, pa je ispravno u tom slučaju.” (Salih Alu Šejh, Šerhul-akidetil-vasitijja, 1/481)
Šejh Musaid et-Tajjar, govoreći o popratnom tumačenju (et-tefsiru bil-lazim), kaže: “Ovdje je korisno spomenuti da ponekad učenjaci selefa protumače neka od svojstava u skladu sa popratnim značenjem, pa čitatelj pomisli da je neko od prvih generacija tumačio Allahova svojstva metaforički (er. te’vil), a takvo shvatanje njihovih riječi nije ispravno. Osnova kod selefa jeste stvarno tumačenje Allahovih svojstava, a nije dozvoljeno metaforičko tumačenje. Kada vidiš ovakvo nešto (tj. tumačenje u skladu sa popratnim značenjem), znaj da se ne radi o metaforičkom tumačenju jer nije preneseno da je neko od njih porekao neko Allahovo svojstvo. Postoji razlika između poricanja Allahovih svojstava i njihovog tumačenja u skladu sa popratnim značenjem.” (Tarikatus-selefi fit-tefsir, str. 80)
Dakle, pogrešno je ograničiti se na popratno značenje svojstva, a negirati osnovno svojstvo Allahovog lica. Prevodioci su u fusnoti kazali sljedeće: “Lice (ar. vedžh), jedno je od Allahovih svojstava”, potom su sintagmu vedžhullah preveli u skladu sa popratnim značenjem, odnosno izraz “žudnja za Allahovim licem” preveli su kao “žudnja za Njegovim zadovoljstvom”. Ako uporedimo ovaj prijevod i Ibn Kesirovo tumačenje ajeta: “Iz žudnje za licem Gospodara svoga” (Er-Ra’d, 22), u kojem kaže: “Tj. žude za Njegovim zadovoljstvom i velikom nagradom” (Tefsirul-Kur’anil-azim, 2/528), vidjet ćemo da u značenju nema nikakve razlike. Prema tome, onaj ko je kritizirao ovakav prijevod sintagme “vedžhullah” u djelu Rijadus-salihin, svojom kritikom kao da implicira da je imam Ibn Kesir proklamator devijantne akide, što je krajnje problematično!
Bitno je napomenuti da svaki prijevod ajeta ili hadisa, u suštini, predstavlja vid njihovog tumačenja. Shodno tome, prevodioci imaju slobodu da ajete i hadise prevedu shodno utemeljenom i autentičnom tumačenju dotičnih tekstova, a koja možemo pronaći u tradicionalnim i savremenim djelima učenjaka ehli-sunneta.
Ne postoji stvarna niti posebna razlika između toga da svojstvo lica bude spomenuto u glavnom tekstu (tj. hadisu) ili fusnoti. Učenjaci koji pribjegavaju metaforičkom i neutemeljenom tumačenju Allahovih svojstava (er. te’vil) ne potvrđuju njihovo osnovno, a potvrđuju popratno značenje, za razliku od učenjaka selefa koji potvrđuju i jedno i drugo značenje. Dakle, problem nastaje u negiranju osnovnog ili primarnog značenja nekog svojstva, dok prevodioci nisu negirali osnovno značenje, naprotiv, potvrdili su ga riječima: “Allahovo lice. Lice (ar. vedžh) jedno je od Allahovih svojstava…”, potom su ga preveli u skladu sa tumačenjem koje je poznato kod velikih islamskih učenjaka. Na koji su to onda način uvaženi prevodioci Demir i Durmić svojim prijevodom “sporne” sintagme ugrozili islamsko vjerovanje i zaslužili ovako žestoku osudu i optužbu?! Bojim se da je riječ o klasičnom cjepidlačenju ili o nedovoljnom poznavanju ove tematike!
Da spomenuta kritika nema prefiks objektivnosi niti ispravnosti, ukazuje i sljedeća zlatna izjava prevodioca, a koja se nalazi u fusnoti br. 5, str. 820: “Potkoljenica je Allahovo svojstvo koje se, između ostalog, spominje i u 42. ajetu sure El-Kalem: “Na dan kada se Potkoljenica otkrije i pozovu se da na sedždu padnu, pa to ne mognu učiniti.” Sljedbenici ehli-sunneta smatraju da se ovo i slična svojstva spomenuta u Kur’anu i vjerodostojnom sunnetu potvrđuju i pripisuju Uzvišenom Allahu i tvrde da su ta svojstva onakva kakva dolikuju samo Allahu i Njegovom apsolutnom savršenstvu, tako da nije dozvoljeno niti ima smisla pitati o kakvoći tih svojstava, niti je dozvoljeno poistovjećivati ih i porediti sa bilo čime od onoga što je On stvorio, jer Njemu ništa nije slično.”
Može li se na jasniji i precizniji način opisati akida prvih generacija kada je riječ o Allahovim svojstvima?! Prevodioci su na ovom mjestu eksplicitno i nedvosmisleno potvrdili akidu prvih generacija!
Čovjek može zastupati drugačije mišljenje, braniti ga i afirmirati shodno etici islama, može smatrati da je bilo preče i potpunije prevesti ovako ili onako, izraziti se na jedan ili na drugi način, pojasniti na jednom ili na drugom mjestu, međutim, krajnje je sporno bez jasnih i čvrstih dokaza optuživati daije da potvrđuju devijantna akaidska tumačenja, te da plaćaju cijenu saradnje s drugim muslimanima nauštrb doktrinarnih pitanja, jer bi tada bila riječ o pronevjeri emaneta vjere, što predstavlja kulminaciju zla!
Isto tako, krajnje je zabrinjavajuća pojava permanentnog degradiranja daijā na društvenim mrežama, što pojedincima, nažalost, predstavlja pravu zabavu. Kao da nestrpljivo očekujemo ono što smatramo greškom nekog daije da bismo, svim raspoloživim sredstvima, udarili na njegov menhedž i iznijeli kišu optužbi na njegov račun. Shodno ovom pravilu za izvjesno vrijeme u našoj domovini gotovo da neće biti daijā od kojih je validno uzimati znanje!
Često možemo čuti kako daije samo mudruju, kalkuliraju, šute, ne smiju kazati istinu i slične optužbe. Nažalost, određeni pojedinci, zbog svoje naivnosti, obmanjeni su ovom pričom i smatraju da su daije, zaista, velika kočnica dave. Ljudi koji su ih godinama učili, odgajali i usmjeravali postadoše preko noći kukavice sumnjivog menhedža?! Kada se na našim prostorima pojavila ideja tekfira, daije su prolazile kroz slične neugodnosti. Mnogi su godinama doživljavali daije – svoje učitelje, kao uzore i odgajatelje, potom su ih pojavom “pravovjernih” počeli nazivati najgorim imenima, a mnoge od njih proglasili su mušricima! Zar dopuštamo da nas zmija ujede dva puta iz iste rupe?! Hoćemo li se konačno osvijestiti?!
Safet Kuduzović
Sarajevo, 15. 7. 1439. h. g. / 2. 4. 2018. god.