Preveo: Admir ef. Zekić
Zalutali pravci i sekte u shvatanju Allahovih imena i atributa: 1. Ehlut-temsil je pravac čiji pripadnici opisuju Allaha kao tjelesno biće slično čovjeku, tj. smatraju da je Bog sličan čovjeku. Ekstremno potvrđivanje dovelo ih je do ”počovječenja” Boga. Osnovni razlog njihove zablude nalazi se u činjenici što ovakvo tumačenje smatraju ispravnim tumačenjem šerijatskih tekstova.
Odgovor ovome pravcu upućuje se na više načina:
Prvi: Allah, dž.š., negirao je da je Njemu iko sličan ili ravan, kao što stoji u jasnim ajetima: “Niko nije kao On!” (Eš-Šura, 11); “Zato ne činite druge Allahu ravnim, a vi znate” (El-Bekare, 22); “I niko Mu ravan nije” (El-Ihlas, 3). Jasno je da u Allahovom, dž.š., govoru ne postoji kontradiktornost.
Drugi: Zdrav razum odbija pojmiti da Bog, Stvoritelj koji je potpuno savršen, bude sličan stvorenom, nemoćnom i slabom robu. Isto kao što Njegovo biće (zât) ne sliči drugim bićima, tako ni Njegova svojstva ne sliče svojstvima drugih stvorenja.
Treći: Allahov, dž.š., govor upućen je ljudima na način da ga, u osnovi, oni shvataju i razumiju. Sličnost između imena, u samo nekim aspektima (u ovom slučaju sa aspekta značenja riječi) ne iziskuje njihovu jednakost, koja zahtijeva potpuno isti status, nego sličnost između njih u samo nekim aspektima podrazumijeva njihovu jednakost u tim aspektima. Ako jednakost između imena svojstava samih stvorenja, kao što su govor, vid, sluh i snaga, ne iziskuje čak ni sličnosti među njima, onda prevashodno ne iziskuje jednakost između Boga i stvorenja, jer znamo da su svastvorenja nastala, a da Bog nije nastao.
2. Ehlut-tatil je pravac čiji pripadnici negiraju svojstva Allaha, dž.š., ili ih potpuno obezvređuju. Ekstremna negacija dovela ih je do negiranja svih Njegovih svojstava. Razlog njihove zablude jeste što smatraju da potvrda svojstva iziskuje jednakost, jer se tim svojstvom opisuje i neko stvorenje, shodno tome potrebno je sva Allahova, dž.š., svojstva u potpunosti negirati, potvrđujući na taj način apsolutnu prisutnost Boga i da Ga je nemoguće opisati.
Na njihovom čelu su karamiti, batinijska sekta, zatim džehmijje koji smatraju da se Allah, dž.š., ne može opisati nijednim svojstvom kojim se opisuju ljudi i zato negiraju sva imena i atribute i smatraju da nije dozvoljeno da se za Njega kaže: živ, zna ili onaj koji želi… Iako potvrđuju Allahova imena, mu’tezili se isto tako nazivaju muattilama, zato što su obezvrijedili svojstva Allaha, dž.š., pod izgovorom nijekanja njihove sličnosti sa bilo kim drugim.
Odgovor ovome pravcu upućuje se na više načina:
Prvi: Allah, dž.š., je sam potvrdio da posjeduje svojstva, kao što stoji u jasnim ajetima: “Niko nije kao On! On sve čuje i sve vidi” (Eš-Šura, 11). Nemoguće je da u Allahovom, dž.š., govoru postoji kontradiktornost.
Drugi: Potvrđivanje te apsolutne prisutnosti Boga ne prihvata opisivanje Boga bilo kakvim atributima, i ta prisutnost nije objektivna, stvarna, istinska, ona je samo zamišljena i u stvarnosti nema stalnog postojanja. Zato ih ta fraza dovodi do negiranjaStvoritelja.
3. Ehlut-t’evil je pravac čiji pripadnici smatraju da šerijatski tekstovi o atributima ne ukazuju na to da Allah, dž.š., istinski posjeduje spomenuta svojstva i zato su počeli tragati za drugim alegoričnim značenjima koja smatraju ispravnima. Međutim, u tim njihovim nastojanjima ne postoji nijedan valjan i ispravan dokaz koji bi potkrijepio takvo tumačenje, nazivajući ovo njihovo neosnovano alegorično tumačenje tefsirom.
4. Ehlut-tedžhil je pravac čiji pripadnici smatraju da je značenje svojstava koja je Bog pripisao Sebi, ili svojstava koja Mu je pripisao Njegov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, nepoznato i da ih samo Bog zna, tj. ne postoji drugi način da se to sazna! Pripadnici ove sekte sebe nazivaju mufevidima, a svoj pravac et-tefvid.
Piše: dr. Ahmed el-Kadi