Piše: Rachel Shabi
Kako se bliži kraj godine, odnosi između Izraela i EU ne mogu se opisati kao ružičasti. Sada bi zapravo mogli biti lošiji nego ikada ranije.
Jednostavno objašnjenje za ovu situaciju je činjenica da je nakon višegodišnjeg oklijevanja EU konačno označila izraelske proizvode iz naselja na okupiranim palestinskim teritorijama. Konačno, jer je EU (i šire) još davno opisala ova naselja kao naselja čijom izgradnjom je prekršen međunarodni zakon i kao prepreku za mirovni proces.
Evropski trgovinski sporazumi su sada uhvatili korak sa zakonom. Ova direktiva Evropske unije nije zabrana, niti bojkot: označavanje proizvoda naprosto znači da će kupci znati odakle proizvodi dolaze i da proizvodi iz jevrejskih naselja neće dobiti povlašteni tretman koji izraelski proizvodi imaju na osnovu trgovinskih sporazuma sa Evropom.
Ali, Izrael nije mirno primio ovakav razvoj događaja. Dokaz tome su vijesti u kojima se Izrael žali kako se ova država nepravedno našla na meti Evrope – ističući sjeverni dio Kipra, naprimjer (iako EU ne priznaje tursku kontrolu nad ovim dijelom i nema finansijske sporazume sa turskim vlastima na Kipru).
Tu je i niz anketa u kojima se pita koja evropska država najmanje podržava Izrael (Švedska, očito, jer priznaje Palestinu i podržava označavanje proizvoda iz jevrejskih naselja). Izraelci na ulicama izjavljuju da će i oni zauzvrat “bojkotovati” evropske proizvode.
Razni izraelski ministri brže bolje su, u znak odmazde, opisali ovaj potez kao antisemitski. Ministarstvo vanjskih poslova je obustavilo dijalog sa EU na dvije sedmice u znak protesta protiv ove mjere, dok ju je premijer Benjamin Netanyahu uporedio sa nacističkim antijevrejskim bojkotima iz 30-ih godina prošlog vijeka. I da ne zaboravimo, izraelski pravnici sada pokušavaju dokazati da se direktivom Evropske unije u vezi naselja – koje li ironije – krši međunarodni zakon.
Niz kontradikcija
Ova direktiva nije trebala nikoga iznenaditi jer se u Evropskoj uniji na njoj radilo protekle tri godine. Teško je dokučiti šta se zvaničnom izraelskom reakcijom namjerava postići.
Vlada je najavila da preispituje uključenost Evropske unije u diplomatiju između Izraela i Palestinaca, na što iskren odgovor može biti jedino: koju diplomatiju? Mirovni proces je u ćorsokaku već godinama – redovno ga, između ostalog, potkopava, širenje izraelskih naselja.
Broj naselja naglo je porastao za vrijeme Netanyahuovog mandata, i sada ima više od 650 000 jevrejskih doseljenika koji žive u Istočnom Jerusalemu i na Zapadnoj obali.
Ili, uzevši u obzir ograničavanje evropske diplomatije, da li Izrael zapravo smatra da bi Evropska unija trebala povući svoju finansijsku podršku mirovnom procesu – kao što su plate i obuka koju obezbjeđuje sigurnosnom aparatu Palestinske samouprave?
Možda bi Izrael radije sam izmirio svoje račune i snosio dio troškova vlastite okupacije umjesto što ih prebacuje Evropi.
Jedan od glavnih argumenata izraelskog Ministarstva vanjskih poslova je da ovaj potez Evropske unije koristi ekstremnim antiizraelskim grupama. Ali znate šta im još više ide u prilog? Naselja: najveći izraelski poduhvat, projekat koji se neprestano širi i koji uzrokuje jad i očaj i predstavlja vrhunsko regrutsko gorivo za mrzitelje Izraela.
Pravnici koji se protive označavanju proizvoda su izjavili da je odluka Evropske unije antisemitska jer se fokusira na to ko je proizvođač (jevrejski doseljenici), a ne samo na mjesto proizvodnje.
Ali to je bizarno kompleksan argument: da ti jevrejski doseljenici žive na izraelskoj strani zelene linije, bilo bi sasvim nerelevantno ko su.
Evropska unija je direktivom koja je donesena 2013. odlučila da će njena sredstva za obrazovanje, istraživanje i druge projekte biti dodijeljena Izraelu samo za projekte u Izraelu, ne u naseljima.
Izraelska vlada i mediji su i tada bili užasnuti. Grupa Ghush Shalom, koja se bavi mirovnim aktivizmom tada je uporedila mjeru Evropske unije sa “kantom hladne vode istresene na glavu pijanici”.
Posljedice i kazne
To se i dalje čini kao primjereno zapažanje, zbog zaključka da su izraelska naselja kao ovisnost: štetna ali im se teško oduprijeti.
Mjere Evropske unije su u tom kontekstu poput intervencije, iako zakašnjele. Izraelu se ona neće dopasti, uostalom kao i svakome kome se organizuje intervencija – ali mogao bi, nadamo se, nekada u budućnosti zahvaliti Evropskoj uniji, jer je pomogla da nacija postane snažnija i zdravija.
Ova mjera označavanja proizvoda povezana je sa zaokretom većeg dometa prema primjenjivanju međunarodnog zakona u slučaju izraelsko-palestinskog sukoba.
To je kontekst u kojem je Palestincima priznata državnost u UN-u 2012., i oni trenutno na Međunarodnom krivičnom sudu tuže Izrael zbog naselja i rata u Gazi iz 2014.
To se nalazi i u pozadini poteza nekoliko evropskih država u kojima je izglasano priznavanje Palestine: Velika Britanija, Irska, Luksemburg i Francuska su u toku prošle godine pokrenule prijedloge kojima preporučuju da Palestina bude priznata kao država, dok je Švedska priznala Palestinu krajem 2014. Evropski parlament je također, u decembru prošle godine glasao za priznanje Palestine u načelu.
U narednoj godini bismo mogli vidjeti još takvih mjera, kada će možda veći broj evropskih država priznati Palestinu, ili će Evropska unija možda proširiti svoje direktive tako da one obuhvate svu komercijalnu saradnju sa izraelskim naseljima.
Izraelski desničari su nazvali ovo pokušajem da se međunarodni zakon iskoristi kao oružje kojim se napada država. Ali time se zapravo ne mijenja zakon koji Izrael redovno krši. Promijenilo se samo to što sada za takve postupke slijede posljedice i kazne.
(AJ Balkans)